ނިޔަތުގެ މުހިންމުކަން

ނިޔަތަކީ ހިތުގައިވާ އެއްޗެކެވެ. އެ ދެނެ­ވޮޑިގެންވަނީ ހަމައެކަނި ގަދަ ކީރިތިވަންތަ މާތް ﷲއެވެ. އަދި ނިޔަތް ދުލުން ކިޔުމަކީ ބިދުޢައެކެވެ. މިސާލަކަށް نَوَيْتُ أَن أُصَلِّي ނަމާދަށް ނިޔަތް­ގެންފީމޭ، نَوَيْتُ أَن أَحُجَّ ޙައްޖަށް ނިޔަތް­ގެންފީމޭ، ނޫނީ نَوَيْتُ أَن أَتَصَدَّقَّ ޞަދަޤާތްކުރަން ނިޔަތްގެންފީމޭ މި ފަދައިން މުސްލިމަކު ކިޔައިގެން ނުވާނެއެވެ. އެހެނީ މިއީ ބިދުޢައެކެވެ. ނިޔަތުގެ މަޙައްލަކީ ހިތެވެ. އެއީ ހިތުގެ ޢަމަލެކެވެ. ދުލުގެ ޢަމަލެއް ނޫނެވެ. އެ ބާރަށް ކިޔުމީ އޭގައި ދެއްކުން­ތެރިކަން އެކުލެވިގެން ވާ ކަމެކެވެ. ރަސޫލާ ﷺ ނަމާދު­ ކުރައްވަން، ނޫނީ އެހެން ވެސް ހެޔޮ ޢަމަލެއް ކުރައްވަން އެދި­ވަޑައި­­ގެންފި ހިނދު ވެސް އެ ކަމުގެ ނިޔަތް ދުލުން ކިޔުއްވި ކަމަށް އެއްގޮތަކަށް ވެސް ސާބިތުވެގެނެއް ނުވެއެވެ.

ޙައްޖަތުލް ވަދާޢުގައި «لَبَّيْكَ عُمْرَةً وَحَجًّا» މިހެން ޙަދީޘް ކުރައްވައި ރަސޫލާ ﷺ އިޙްރާމް­ ބެންނެވި ކަމަށް އައިސްފައި ވެއެވެ. މިއީ އެކަލޭގެފާނުގެ ދޫފުޅުން އެކަލޭގެފާނުގެ ނިޔަތް ވިދާޅުވުމެއް ނޫނެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ދޫފުޅުން ޙަދީޘް­ކުރެއްވީ ނިޔަތްގަނެވުނު ކަން­ތަކެވެ. އެއީ ޙައްޖުގެ ނުސުކު­ތަކުން ކުރެ އެދި­ވަޑައިގަތް ގޮތެއް ކަނޑައެޅުއް­ވުމެވެ. އެދި­ވަޑައިގަތީ ޙައްޖެއްތޯ ނުވަތަ ޢުމްރާ­އެއްތޯއާއި، ޙައްޖު ކުރައްވާނީ ޢުމްރާއާ އެއް­ކޮށް ޤާރިން­ކޮށްތޯ، ޙައްޖު އެކަނިތޯ، ނޫނީ ތަމައްތުޢު­ކޮށްތޯ ކަނޑައެޅުއް­ވުމެވެ. އެ ބަސް­ފުޅު ޙަދީޘް­ކުރެއްވީ އެދި­ވަޑައިގަތް ނުސުކެއް ޢައްޔަނު­ކުރެއްވުމަށެވެ.

މީގެ މުރާދަކީ ދުލުން ނިޔަތް ކިޔުއްވުމެއް ނޫނެވެ. نويت الحج ޙައްޖަށް ނިޔަތްގަންނަވައިފީމޭ، نويت العمرة ޢުމްރާއަށް ނިޔަތްގަންނަވައިފީމޭ، ނޫނީ نويت التمتع ތަމައްތުޢުގެ މަގުން ޙައްޖުކުރައްވަން ނިޔަތްގަންނަވައިފީމޭ، نويت القران ޤިރާން­ކޮށް ކުރަން ނިޔަތްގަންނަވައިފީމޭ، މިފަދައިން އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘެއްނުކުރައްވައެވެ. ހަމަ އެގޮތަށް أريد الحج ތިމަންކަލޭގެފާނު ބޭނުން­ފުޅުވަނީ ޙައްޖު­ކުރައްވާށޭ، أريد العمرة ނޫނީ ބޭނުންފުޅީ ޢުމްރާ­އެއް ކުރައްވާށޭ ވެސް ޙަދީޘެއްނުކުރައްވައެވެ. މި ބަސް، أريد މިތާނގައި ބޭނުންކުރުން ހުއްދަ­އެއް ނުވާނެއެވެ. ބައެއް ފިޤުހު ޢިލްމުވެރީން އެހެން ވިދާޅުވި ކަމުގައި ވިޔަސް އެއީ ގޯހެކެވެ. އެހެނީ ރަސޫލާ ﷺ ގެ އަރިހުން ވާރިދު­ވެގެން ވަނީ ޙައްޖުގައި އެދި­ވަޑައިގަތް ނުސުކު ޢައްޔަނު­ކުރެއްވުމުގެ ގޮތުން އެކަން ދޫފުޅުން ވިދާޅު­ވުމެވެ. އެއީ ދޫފުޅުން ނިޔަތް ވިދާޅުވުމެއް ނޫނެވެ.

ނަމާދުގައި ވިޔަސް، ޒަކާތުގައި ވިޔަސް ކުރާ އެހެން ޢަމަލެއްގައި ވިޔަސް، ދުލުން ނިޔަތް ކިޔުން ހުއްދަވެގެނެއް ނުވެއެވެ. ދުލުން އެއްވެސް ނިޔަތެއް ކިޔުމަކާ ނުލައި އޭނާ އެ ޢަމަލެއް އަދާކުރާނީއެވެ. އެހެނީ އޭނާގެ ހިތުގައި ވާ ކަންތައް ﷲ މޮޅަށް ދެނެ­ވޮޑިގެން­ވެއެވެ. މިސާލަކަށް އޭނާ ނުބައި ނިޔަތެއްގައި ޢަމަލު ކުރަމުން، ތިމަންނާގެ ނިޔަތަކީ ﷲގެ ވަޖުހުފުޅޭ ދުލުން ކިތަންމެ ވަރަކަށް ކީ ކަމުގައި ވިޔަސް އޭނާގެ ހިތުގައި ވާ އެއްޗެއް ﷲ ދެނެ­ވޮޑިގެން ވާނެއެވެ. އޭނާ ދުލުން ކީ ލަފްޒަކުން ކުރާނޭ ފައިދާ­އެއް ނޯންނާނެއެވެ. ފަހެ މިކަމަކީ ބިދުޢައެކެވެ. ނިޔަތުގެ މަޙައްލަކީ ހިތެވެ. އެ އަޑުހަރު­ކޮށް ކިޔުމީ ބިދުޢައެކެވެ. އަދި މީގެ އިތުރުން ދެއްކުން­ތެރި­ކަމުގެ، ރިޔާއުގެ، ޢަމަލެއް މެއެވެ. މިއީ ވަރަށް މުހިންމުކަން ބޮޑު މައްސަލައެކެވެ. މިހާރުވެސް ބައެއް މީހުން ޠަޥާފުކުރާ ހިނދުގައްޔާއި، ނަމާދުކުރާ ހިނދު، ނޫނީ އެހެންވެސް ޢަމަލެއް ކުރާހިނދު ދުލުން ބާރަށް ނިޔަތް ކިޔައެވެ. މި ކަމަކީ ﷲ އެއަށް އެއްވެސް ޙުއްޖަތެއް ބާވައިލައްވާފައި ނުވާ ބިދުޢައެކެވެ.

ދުލުން ނިޔަތް ކިޔަން ޖެހޭނެ ކަމަށް އަލްއިމާމު އައްޝާފިޢީ رحمه الله ވިދާޅުވާ ކަމަށް ބައެއް މީހުން ބުނެ އެކަލޭގެފާނަށް މި ޤައުލު ނިސްބަތް ކުރެއެވެ. ނަމަވެސް މި ކަމަށް ދެ[ތިން] ގޮތަކުން ރައްދު ދެވެއެވެ.

ފުރަތަމައީ: މި ޤައުލު އަލްއިމާމުއްޝާފިޢީ رحمه الله ގެ އަރިހުން ޞައްޙަ­ކޮށް ސާބިތުވެފަ­އެއް ނުވެއެވެ.

ދެވަނައީ: އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހުން މި ޤައުލު ސާބިތުވީ ކަމުގައި ވިޔަސް، އެކަލޭގެފާނުގެ ބަސްފުޅަކީ ޙުއްޖަތެއް ނޫނެވެ. އެކަލޭގެފާނަކީ ވެސް ބައެއް ފަހަރު ކުށް­ކުރެވޭ، އަނެއްބައި ފަހަރު ރަނގަޅަށް ކަންތައް ނިންމޭ، މުޖްތަހިދު ޢިލްމު­ވެރިއެކެވެ. ޙުއްޖަތް ވަނީ ރަސޫލާ ﷺ ގެ ބަސް­ފުޅުގައެވެ. އިމާމް އައްޝާފިޢީގެ، ނޫނީ އިމާމް އަޙްމަދުގެ، ނޫނީ އިމާމް އަބޫ ޙަނީފާގެ، ނޫނީ އިމާމް މާލިކުގެ ބަސް­ފުޅުތަކުގަ­އެއް ނޫނެވެ. ޢިލްމު­ވެރިޔާގެ ބަސް ޙުއްޖަތަކަށް ވާނީ އެ ޤައުލާ ދަލީލާ ދިމާވުމުންނެވެ.

ތިންވަނައީ: އައްޝާފިޢީ رحمه الله ގެ އަރިހުން ރިވާ­ވެގެން ވަނީ: ”ނަމާދު އެހެން އަޅުކަންތައް ފަދަ­އެއް ނޫނެވެ. ﷲ ޛިކުރު­ކުރުމާއެކު މެނުވީ ނަމާދުގެ ތެރެއަށް ނުވަދެވޭ­ހުއްޓެވެ.“ މި ފަދައިންނެވެ. ނަމަވެސް މިތާގައި ޛިކުރުގެ މުރާދަކީ ޙަރަމްބަން ތަކްބީރެވެ. (ނަމާދު ފަށާއިރު ކިޔާ الله أكبر މި ތަކްބީރެވެ.)

ކޮންމެއަކަސް، ނިޔަތަކީ ހިތުގެ ޢަމަލެކެވެ. އެ ދުލުން ކިޔުން ހުއްދަ­އެއް ނުވާނެއެވެ. ﴿ءَامَنَّا﴾ އޭ، ”ތިމަންމެން އީމާންވެއްޖައީމުއޭ“ ބުނި އަޢުރާބީންނަށް ﷲ ވަނީ އިންކާރު ކުރައްވާފައެވެ. ﷲ އެކަލާނގެ ރަސޫލާ ﷺ އާ މުޚާޠަބު ކުރައްވައި ވަޙީ ކުރެއްވިއެވެ: ﴿قُل لَّمۡ تُؤۡمِنُواْ وَلَٰكِن قُولُوٓاْ أَسۡلَمۡنَا وَلَمَّا يَدۡخُلِ ٱلۡإِيمَٰنُ فِي قُلُوبِكُمۡۖ﴾ މާނައީ: ”ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! ތިޔަބައި­މީހުން އަދި­އެއް އީމާނެއް ނުވަމުއެވެ. އެހެނެއް­ކަމަކު، ތިމަންމެން އިސްލާމް ވެއްޖައީމުއޭ (ކިޔަމަން ވެއްޖައީމުއޭ) ބުނާށެވެ! ތިޔަބައި­މީހުންގެ ހިތްތަކުގެ ތެރެޔަކަށް އީމާން­ކަމެއް އަދި ނުވަދެއެވެ.“

ފަހެ ތިމަން އެވެނި ކަމަކަށް ނިޔަތް ގެންފީމޭ މިވެނި ކަމެއް ކޮށްފީމޭ ބުނެ ﷲ އަށް އެކަން އަންގައިދޭކަށް ނުޖެހޭނެއެވެ. ތިބާ އެހެން ނުބުންޏަސް ﷲ އެ ކަންކަން މޮޅަށް ދެނެ­ވޮޑިގެން ވެއެވެ. ތިބާއަށް އޮތީ ތިބާގެ ހިތްނިޔަތް އިސްލާޙު­ކޮށް ދުލުން އެ ނުބުނެ އެ ނިޔަތް ސިއްރު­ކުރުމެވެ.

ހަމަ އެގޮތަށް އުޟުޙިޔާ ކަތިލާއިރު ކިޔާ ދުޢާއަކީ ވެސް ދުލުން ކިޔޭ ނިޔަތެއް ނޫނެވެ. «اللهم مِنكَ وَلَكَ، عَن مُّحَمَّدٍ وَأُمَّتِهِ، بِاسْمِ اللهِ وَاللهُ أَكْبَرُ، ثم ذبح» މާނައީ: ”މިއީ އިބަ ﷲ ދެއްވި އެއްޗެކެވެ. މި ވަނީ އިބަ ﷲ އަށެވެ. މުޙައްމަދުގެފާނާއި އެކަލޭގެފާނުގެ އުންމަތުގެ ކިބައިން މި ޛަބަޙަކުރައްވަމަވެ. بِاسْمِ اللهِ وَاللهُ أَكْبَرُ، މިހެން ވިދާޅުވެ ރަސޫލާ ﷺ ޛަބަޙަކުރައްވައެވެ.“ މިއީ ނިޔަތް ވިދާޅުވުމެއް ނޫނެވެ. މިއީ ދުޢާއެކެވެ. އަދި ނިޔަތްގަނެވުނު ކަންތައް ބަޔާން­ކުރެއް­ވުމެވެ. ޙައްޖުގައި ނުސުކު ބަޔާން­ކުރެއްވި ފަދައިންނެވެ. ތިބާ އުޟުޙިޔާ ކަތިލާއިރު އެ ގަސްދުކުރި ކަންތައް ބަޔާންކުރަނީއެވެ. އެއީ ކަތިލަނީ ތިބާގެ އަމިއްލަ ނަފްސަށްތޯ ނޫނީ ތިބާގެ މައިންބަފައިންގެ ކިބައިން ތޯ އެހެން މީހެއްގެ ކިބައިންތޯ ވަކި­ކޮށް ބަޔާންވުމަށް­ޓަކައި ކިޔާ އެއްޗެކެވެ.

ދުނިޔޭގައި ވޭތުކުރަމުން މިދާ ދުވަސްތަކުގައި ކުރާ ކޮންމެ ޢަމަލެއްވެސް ﷲ ތަޢާލާ ޤަބޫލުކުރެއްވުމުގެ ދެ ޝަރުތެއް ވެއެވެ. އެއީ ކުރާ ޢަމަލުގައި އިޚްލާސްތެރިވުމާއި އެ ޢަމަލަކީ ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމްގެ ސުންނަތާއި އެއްގޮތަށް ކުރެވޭ ޢަމަލެއްކަމުގައިވުމެވެ. މިގޮތުން ބަލާއިރު ނިޔަތް އިޚްލާސްތެރި ކުރުމަކީ ކުރާޢަމަލުގައި އިޚްލާސްތެރިވުމުގެ ތެރެއިންވާ ކަމެކެވެ. ބައެއްމީހުން ހެޔޮޢަމަލުކުރަނީ އެމީހުންގެ ނިޔަތުގައި ދުނިޔެވީ ކޮންމެވެސް ފައިދާއެއް އޮތުމުގެ ސަބަބުންނެވެ.

މިފަދައިން ޢަމަލު ކުރާމީހުންނަކީ އެބައިމީހުންގެ ޢަމަލުގައި އެއްވެސް ބުރަދަނެއް ހުރިބައެއްނޫނެވެ. މިފަދައިން ޢަމަލު ކުރާމީހުންނާއި ބެހޭގޮތުން ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރައްވާފައި ވެއެވެ.

مَن كَانَ يُرِيدُ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا نُوَفِّ إِلَيْهِمْ أَعْمَالَهُمْ فِيهَا وَهُمْ فِيهَا لَا يُبْخَسُونَ ﴿١٥﴾ أُولَـٰئِكَ الَّذِينَ لَيْسَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ إِلَّا النَّارُ ۖ وَحَبِطَ مَا صَنَعُوا فِيهَا وَبَاطِلٌ مَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿١٦﴾

މާނައީ: “ދުނިޔޭގެ ދިރިއުޅުމާއި، އެ ދުނިޔޭގެ ޒީނަތްތެރިކަމަށް އެދޭމީހާ (ދަންނާށެވެ!) އެއުރެންގެ ޢަމަލުތައް ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއުރެންނަށް އެތާނގައި ހަމަޔަށް ފުއްދަވައި ދެއްވާހުށީމެވެ. އަދި އެއުރެންނަށް އެތާނގައި އުނި ނުކުރައްވާހުށްޓެވެ. އެއުރެންނީ އާޚިރަތުގައި ނަރަކަ ނޫން އެހެންތަނެއް އެއުރެންނަށް ނުވާ މީހުންނެވެ. އަދި އެއުރެންކުޅަ ކަންތައް އެތާނގައި، ބޭކާރުވެގެންވެތެވެ. އަދި އެއުރެން ކޮށްއުޅުނު ކަންތައް ބާޠިލް ވެގެންވެތެވެ."

މިއާޔަތުން އެނގިގެންދާގޮތުގައި ތިމާކުރާ ޢަމަލަކީ ﷲ ތަޢާލާއަށް އެކަނި ޚާލިޞްކޮށްގެން ކުރާޢަމަލެއްކަމުގައި ނުވާނަމަ އެ ޢަމަލަކީ ކުރިޔަސް ބާޠިލްވެގެންވާ ޢަމަލެވެ.

ޢުމަރު ބުނުލް ޚައްޠާބު – رضي الله عنه – ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ޙަދީޘް ކުރެއްވާތީ ތިމަންކަލޭގެފާނު އަޑުއެއްސެވީމެވެ. “ހަމަކަށަވަރުން ޢަމަލު ބިނާވެގެންވަނީ ނިޔަތުގެ މައްޗަށެވެ. އަދި ކޮންމެ މީހަކަށްވެސް ވަނީ އެމީހަކު ނިޔަތްގަތް ކަމެކެވެ. އެހެންކަމުން ﷲ އާއި އެއިލާހުގެ ރަސޫލާއަށްޓަކައި ހިޖުރަކޮށްފިމީހާގެ ހިޖުރަވަނީ ﷲ އާއި އެއިލާހުގެ ރަސޫލާއަށްޓަކައެވެ. އަދި ދުނިޔެއަށްޓަކައި ނުވަތަ އަންހެނަކާއި ކައިވެނި ކުރުމަށްޓަކައި ހިޖުރަ ކޮށްފި މީހެއްނަމަ އެމީހަކަށްވަނީ އެމީހަކު އެ ހިޖުރަ ކުރި ކަމެކެވެ.” މި ޙަދީޘުން އެނގިގެންދަނީ އެމީހަކު އެކުރި ޢަމަލެއް ބިނާވެގެންވަނީ އެމީހެއްގެ ނިޔަތުގެ މައްޗަށްކަމެވެ. ކުރާ ކަމަކީ އެއްކަމެއް ކަމުގައިވިޔަސް ތަފާތުނިޔަތުގައި މީސްތަކުން ކަންތައް ކުރާކަން މި ޙަދީޘުން އެނގިގެންދެއެވެ. އަދި ޢަމަލުން ލިބޭ ސަވާބު ޢަމަލުގެ މައްޗަށްއެކަނި ބަރޯސާނުވެ ނިޔަތުގެ މައްޗަށްވެސް ބިނާވެގެންވާކަންވެސް މި ޙަދީޘްފުޅުން އެނގިގެންދެއެވެ.