ޙައްޤުގޮތް އެނގުމަށްފަހު ބާޠިލުގޮތް ދޫކޮށްލުން

ކޮންމެ މީހެއްގެ ޙަޔާތުގައިވެސް، ކަމެއްގެ ޙަޤީޤަތް ވަރަށް ސާފުކޮށް އެނގިގެންދާ ވަގުތެއް އާދެއެވެ. އެއީ ހަމައެކަނި އިވޭ އަޑެއް ނުވަތަ މީހަކު ބުނާ ބަހެއް ނޫނެވެ. އެއީ ހައްޤުގޮތް އެނގިގެން ދާ ވަގުތެވެ. އެއީ ތިމާގެ އަމިއްލަ ޟަމީރަށް ޤަބޫލުކުރެވޭ، ސާފު ތެދެކެވެ. އެ ހިސާބުން ފެށިގެންދަނީ ޙަޤީޤީ އިމްތިޙާނެވެ. އިމްތިޙާނަކީ ޙައްޤު އެނގޭތޯ ބެލުމެއް ނޫނެވެ. ނަމަވެސް، ޙައްޤު އެނގުމަށްފަހު، ތިމާ މިހާތަނަށް ޤަބޫލުކޮށްގެން ހުރި ނުބައި ގޮތް ދޫކޮށްލަން ކެރޭނެތޯ ބެލުމުގެ އިމްތިޙާނެވެ.

ޢިލްމަކީ ޒިންމާއެއް

އިސްލާމްދީނުގައި ޙައްޤު އެނގުމަކީ ހަމައެކަނި މައުލޫމާތެއް ލިބުމެއް ނޫނެވެ. އެއީ ބޮޑުވެގެންވާ ޒިންމާއެކެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ﷲ އަންގަވާފައިވަނީ ޙައްޤާއި ބާޠިލު މަސްހުނި ނުކުރުމަށާއި، އެނގިތިބެ ޙައްޤު ވަންހަނާ ނުކުރުމަށެވެ (އަލްބަޤަރާ 2:42). ސަބަބަކީ، ކަމެއްގެ ޙަޤީޤަތް ސާފުވުމަށްފަހު، "ނޭނގުމޭ" ބުނެ ދެއްކޭނެ ބަހަނާއެއް ނޯންނާނެތީއެވެ. އިސްލާމްދީން އުނގަންނައިދެނީ ތިމާއަށް ނޭނގޭ ކަންކަމުގެ ފަހަތުން ނުދިއުމަށާއި، ލިބިފައިވާ ޢިލްމާއި، އިވޭ އަޑުތަކާއި ފެންނަ މަންޒަރުތަކާމެދު ޒިންމާވާން ޖެހޭނެކަމެވެ (އަލްއިސްރާ 17:36). ވީމާ، ލިބޭ ޢިލްމު ވެގެންދާނީ ﷲ އާ ކުއްތަންކޮށްދޭ ވަސީލަތަކަށް، ނުވަތަ ތިމާއާ ދެކޮޅަށް ޤިޔާމަތް ދުވަހުން ހުށަހެޅޭ ހުއްޖަތަކަށެވެ.

ބާޠިލު ދޫކޮށްލަން އުނދަގޫވަނީ ކީއްވެ؟

ޙައްޤުގޮތް ސާފުކޮށް އެނގިހުރެވެސް، އެކަން ޤަބޫލުކުރުމަށް އިންސާނުން ފަސްޖެހެނީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟ ޒަމާނީ ނަފްސާނީ ޢިލްމު (Modern Psychology) ބުނާގޮތުގައި، އާ ޙަޤީޤަތަކީ ތިމާގެ ކުރީގެ އާދަތަކާ ނުވަތަ ޝަޚްޞިއްޔަތާ ފުށުއަރާ ކަމެއްނަމަ، ސިކުނޑިއަށް ނުތަނަވަސްކަމެއް (Cognitive Dissonance) ގެނުވައެވެ. ޤުރުއާނުގައި، ޙައްޤު އެނގިތިބެ އެއަށް ފުރަގަސްދޭ މީހުންގެ ވާހަކަ ބަޔާންކޮށްފައިވެއެވެ (އަލްބަޤަރާ 2:146). މާތް ﷲ ވަހީ ކުރެއްވިއެވެ.

﴿ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ ۖ وَإِنَّ فَرِيقًا مِّنْهُمْ لَيَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ ﴾

މާނައީ: "ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއުރެންނަށް ފޮތް ދެއްވި މީހުން އެއުރެންގެ އުފަންދަރިން ދަންނަ ފަދައިން އެކަލޭގެފާނު (އެބަހީ: މުޙައްމަދުގެފާނު) ދަންނާނެތެވެ. އަދި އޭގެތެރެއިން ބަޔަކު ދެނެތިބެގެންމެ، ޙައްޤު ވަންހަނާކުރާކަން ކަށަވަރެވެ."

މިއީ ބުއްދި ނެތިގެން ވާކަމެއް ނޫނެވެ. މިއީ ނަފްސުގެ ނުވަތަ "އީގޯ" (Ego) ގެ ހަނގުރާމައެކެވެ. ތިމާ ހުރީ ނުބައި ގޮތުގައިކަން އެއްބަސްވުމަކީ ވޭންހުރި ކަމެކެވެ. ނަމަވެސް އެކަން ޤަބޫލުނުކޮށް ބޯހަރުކޮށް ހުރުމުން ވާގޮތަކީ ހިތް ހަރުވެގެން ދިއުމެވެ (އަލްބަޤަރާ 2:74).

އާދަތަކާއި އިންސާނާގެ ސިކުނޑި

ސައިންސް ބުނާގޮތުން އިންސާނާގެ ސިކުނޑި އަބަދުވެސް ލޯބިކުރަނީ ފަރިތަ ކަންކަމަށެވެ (Familiarity). ތަކުރާރުކޮށް ކުރާ ކަންކަމުގެ ސަބަބުން ސިކުނޑީގައި ވަރުގަދަ ފެޓާންތަކެއް އުފެދިފައި ހުރެއެވެ. ވީމާ، ބާޠިލުކަން އެނގުނަސް، އެކަން ދޫކޮށްލުން ސިކުނޑިއަށް ސިފަވަނީ ގެއްލުމެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އިސްލާމްދީން މި އިންސާނީ ބަލިކަށިކަން ދެނެގަނެއެވެ. އެހެންވެ، ހަމައެކަނި ތެދުމަގު ދެއްކެވުމުގެ ބަދަލުގައި، ނަމާދާއި، ޒިކުރާއި، ތައުބާވުން ފަދަ ޢަމަލީ ކަންތައްތައް ލާޒިމު ކުރެއްވީއެވެ. މިއީ ހިތާއި ސިކުނޑި ޙައްޤު މަގަށް އަލުން ތަރުތީބުކޮށް، ﷲ ސާފުކޮށްދެއްވި ސީދާ މަގުގައި ސާބިތުވުމަށް އެހީތެރިވެދޭ ކަންކަމެވެ (އަންނަޙްލު 16:9).

މުޖުތަމަޢުގެ ބިރު

ޙައްޤު ޤަބޫލުކުރުމަށް އޮތް އެންމެ ބޮޑު ހުރަހަކީ ޝައްކެއް ނޫނެވެ. އެއީ ބިރެވެ. އެކަނިވެދާނެ ކަމުގެ ނުވަތަ ބާކީވެދާނެ ކަމުގެ ބިރެވެ. މީސްތަކުން އެމީހުންގެ ކާބަފައިން އުޅުނު ގޮތަށް ވިސްނުމެއް ނެތި ތަބާވަނީ މިފަދަ ބިރުތަކެއްގެ ސަބަބުންނެވެ (އަލްބަޤަރާ 2:170، އައްޒުޚުރުފް 23-43:22). ނަމަވެސް އިސްލާމްދީން އުނގަންނައިދެނީ ޙައްޤަކީ ގިނަ މީހުން އުޅޭގޮތަށް ބަލައިގެން ކަނޑައެޅޭ އެއްޗެއް ނޫން ކަމެވެ. ގިނަ ބަޔަކު ގޯސްކޮށް އުޅުނަސް، އެކަމެއް ޙައްޤަކަށް ބަދަލެއް ނުވާނެއެވެ (އަލްއަންޢާމް 6:116).

ހިތްވަރާއި ތެދުވެރިކަން

އިސްލާމްދީނަކީ ބުއްދީގެ ބޭނުންކޮށް ސުވާލުކުރުމަށް ހިތްވަރުދޭ ދީނެވެ. ހަމައެއާއެކު ހިތްތިރިކަމަށްވެސް ގޮވާލައެވެ. ގިނަ ފަހަރަށް ބާޠިލު ދެމިއޮންނަނީ ހެކި ނެތިގެންނެއް ނޫނެވެ. ނަމަވެސް ޙައްޤު ޤަބޫލުކުރުމަށްޓަކައި ތިމާގެ ބޮޑާކަން (Pride) ދޫކޮށްލަން ނުކެރޭތީއެވެ. ޙަޤީޤީ ގަދަފަދަ ކަމަކީ ދުވަހަކުވެސް ކުށެއް ނުކޮށް ހުރުމެއް ނޫނެވެ. ޙަޤީޤީ ގަދަފަދަ ކަމަކީ، ޙައްޤު އެނގޭ ހިނދު، ބަދަލުވުމުގެ ހިތްވަރު ހުރުމެވެ.

ތައުބާގެ ދޮރު ވަނީ ހުޅުވިފައި

ބައެއް މީހުން ހެޔޮ މަގަށް ރުޖޫޢަވުމަށް ފަސްޖެހެނީ "މާ ދުރަށް ދެވިއްޖެ" ނުވަތަ "މާ ގިނަ ވަގުތު ފާއިތުވެއްޖެ" އޭ ހީކޮށެވެ. ނަމަވެސް ﷲ ވަނީ އެކަލާނގެ ރަޙްމަތާމެދު އުއްމީދު ކަނޑާނުލުމަށް އަންގަވާފައެވެ (އައްޒުމަރު 39:53). ފުރާނަ ހުރިހާ ހިނދަކު ތައުބާގެ ދޮރު ހުންނާނީ ހުޅުވިފައެވެ. ބާޠިލު ދޫކޮށްލުމަކީ ގެއްލުމެއް ނޫނެވެ. އެއީ ޝަރަފާއި، ހިތްހަމަޖެހުމާއި، މަޤްޞަދެއް އޮތް ދިރިއުޅުމަކަށް އެނބުރި އައުމެކެވެ.

ނިންމުން

ޙައްޤު އެދެނީ ތިބާއަކީ ފުރިހަމަ (Perfect) މީހަކަށް ވުމަކަށް ނޫނެވެ. އެދެނީ ތެދުވެރި މީހަކަށް ވުމަށެވެ. އަމިއްލަ ކުށް ޤަބޫލުކުރާހާ ތެދުވެރިވުމަކަށެވެ. ބާޠިލު ދޫކޮށްލާހާ ހިތްވަރުގަދަވުމަކަށެވެ. އަދި އާފެށުމަކުން ފަށައިގަނެވޭހާ ހިތްތިރިވުމަކަށެވެ. ވީމާ، އަޅުގަނޑުމެން ކޮންމެ މީހަކުވެސް ކުރަންވީ ސުވާލަކީ "އަހަންނަށް ޙައްޤު އެނގޭ ހެއްޔެވެ؟" އެއް ނޫނެވެ. ޙަޤީޤީ ސުވާލަކީ "ޙައްޤު އެނގުމަށްފަހު، އެއާ އެއްގޮތަށް އުޅުމަށްޓަކައި، އަހަންނަށް ދޫކޮށްލަން ކެރޭނީ ކޮންކޮން ކަންކަމެއް ހެއްޔެވެ؟" ސަބަބަކީ، ޙައްޤު އެނގުމަށްފަހު އެގޮތް ޚިޔާރުކުރުމަކީ ހަމައެކަނި "ނިންމުމެއް" ނޫނެވެ. އެއީ އީމާންކަމުގެ ހަޤީޤީ ޢަމަލެކެވެ.