ޤައުމެއްގެ ޞުލްޙަމަސަލަސްކަމާއި ހަމަޖެހުން ބިނާވާ އެންމެ މައިގަނޑު އަސާސަކީ މިނިވަން ޢަދުލުގެ ނިޒާމެއް އެތަނެއްގައި ޤާއިމުވެފައި އޮތުމެވެ. އެ ޤައުމެއްގެ ޝަރުޢީ ދާއިރާއަކީ ވަކިފަރާތަކަށް ނުޖެހި، ހަމަހަމަކަމާއެކު އިންޞާފު ޤާއިމުކުރެވޭ، ނުފޫޒުން އެއްކިބާވެފައިވާ މިނިވަން ބާރެއްގެ ގޮތުގައި ދެމިއޮތުމެވެ. މިގޮތުން 2008 އިން ފެށިގެން ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޢަމަލުކުރަމުން އަންނަ ފެހި ޤާނޫނުއަސާސީ ވުޖޫދުކުރެވުނު މައިގަނޑު އެއް މަޤުޞަދަކީވެސް މިނިވަން ފަނޑިޔާރުގެއެއް ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް ހޯދައިދިނުމެވެ.
ޤާނޫނުއަސާސީގައި ކަޅާއި ހުދުން ބަޔާންކުރެވުނު އެންމެ ބޮޑު އެއް ބަދަލަކީ، ޝަރުޢީ ދާއިރާއަށް އެއްވެސް ފަރާތެއްގެ ނުފޫޒު ނުފޯރާނެހެން، މުޅިން ވަކީން، މިނިވަންކަމާއެކު ހިނގާގޮތަށް، ދައުލަތުގެ އެއްބާރުގެ ގޮތުގައި ޢަދުލު އިންޞާފު ޤާއިމުކުރުމުގެ ބާރު ކަނޑައެޅުމެވެ. ނަމަވެސް ފެހި ޤާނޫނުއަސާސީއަށްފަހު މިހާރު ހިނގަމުންދާ ވެރިކަން ފެށުމާ ހަމައަށް ހަތަރު ސަރުކާރެއް ބަދަލުވެފައިވާއިރު، ރައްޔިތުންގެ އެންމެ ބޮޑު އެއް ކަންބޮޑުވުމަކީ ޢަދުލު އިންޞާފުގެ ބާރު މިނިވަން ނުވުމެވެ. މާޒީގައި ފެނިގެންދިޔައީ ސިޔާސީ ބޭފުޅުންގެ ޝަރީޢަތްތައް ހަވާފަޓާސްބަރިއެއްހެން ކުރިއަށް ގެންދިޔަ މަންޒަރާއި، ވެރިޔަކަށް ހުންނަވާ ބޭފުޅަކާ ސިޔާސީގޮތުން ވާދަކޮށްފާނެހެން ހީވާ މީހަކު ހުއްޓަސް އެމީހެއްގެ މައްޗަށް ތަފާތު ތުހުމަތުތައްކޮށް، ޖަލުގެ ތޭރިތަކުގެ ތެރެއަށް ލައިގެން ގެންގުޅުނު މަންޒަރެވެ. މުޅި ނިޒާމުން ފެންނަން އޮތީ އަނިޔާވެރިކަމާއި ބަދަލުހިފުމުގެ ރޫޙެވެ. އެ މަންޒަރު ބަދަލުކުރުމުގެ ވަޢުދާއެކު ފަހުން ވެރިކަމަށް ވަޑައިގެންނެވި ބޭފުޅުންވެސް ފަސް އަހަރު ނިންމަވައިލެއްވީ ރައްޔިތުންނަށް ދެއްކެވި ހުވަފެން ޙަޤީޤަތަކަށް ހައްދަވައިނުދެއްވިއެވެ.
ދިގު އިންތިޒާރަކަށްފަހު، ރައްޔިތުންގެ އުންމީދުތަކުގައި ކުލަޖައްސަވައި މަންޒަރު ބަދަލުކޮށްލެއްވި ވެރިއަކީ އަދުގެ ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާ ޑރ މުހައްމަދު މުއިއްޒެވެ. މީގެ 365 ދުވަސް ކުރިން އެމަނިކުފާނު ވެރިކަމަށް ވަޑައިގަތީވެސް ރާއްޖޭގެ ޢަދުލު އިންޞާފުގެ ދާއިރާގެ މިނިވަންކަން ކަށަވަރުކޮށްދެއްވާނެކަމުގެ ވަޢުދާއެކުގައެވެ. މިގޮތުން ވެރިކަމާ ޙަވާލުވެވަޑައިގެން ޤައުމާ މުޚާޠަބުކުރައްވައި ދެއްވި ފުރަތަމަ ތަޤްރީރުގައި ވެސްޝަރުޢީ ދާއިރާއަށް ކުޑަވެސް ނުފޫޒެއް ވަންނާނެ ޖާގަ ނުދެއްވާނެކަމުގެ ޔަޤީންކަން ރައްޔިތުންނަށް ދެއްވިއެވެ.
"އަޅުގަނޑުމެން ކަށަވަރުކުރަން ބޭނުންވަނީ، ރާއްޖޭގެ ބާރުތަކުގެމިނިވަންކަން. ވަކިން ޚާއްޞަކޮށް، ޢަދުލު އިންޞާފުގެ ނިޒާމުގެ ތެރެއަށް،ސަރުކާރުގެ ކުޑަވެސް ނުފޫޒެއް ވަންނާނެ ޖާގަ ނުދިނުން. މީގެ މާނައަކީ،ފަހަރެއްގައިވެސް ދިވެހިރައްޔިތުންނާއި ދިވެހި ދައުލަތަށްޚިޔާނާތްތެރިވުމުން، އެފަދަ ކުށްތައް ކުރާ ފަރާތްތަކާ މެދުގައި ސަރުކާރުންލޯ މަރާލުމެއް ނޫން. އެއާ ޚިލާފަށް، މީގެ މާނައަކީ ސަރުކާރުން، ޝަރުޢީދާއިރާއަށް ނުފޫޒު ފޯރުވުން މި ހިނދުން މި ހިނދަށް ނިމުން. އެކަން މިނިންމީ." ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޑރ. މުޢިއްޒު 17 ނޮވެމްބަރު 2023ގައި މަޤާމުގެ ހުވާކުރެއްވުމަށްފަހު ދެއްވި ފުރަތަމަ ތަޤްރީރުގައި ވިދާޅުވިއެވެ.
ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޑރ. މުޙައްމަދު މުޢިއްޒު ވެރިކަމުގެ ފުރަތަމަ ދުވަހު ދެއްވި އެ ޔަޤީންކަމާއެކު ރައްޔިތުންނަށް އުންމީދު އާވެގެންދިޔައެވެ. އަދި އެމަނިކުފާނު ގެންދަވަނީ ރައްޔިތުންނަށް ވެވަޑައިގެންނެވި ވަޢުދުގެ މަތީގައި ސާބިތުކަން ދައްކަވަމުންނެވެ. މިގޮތުން އެމަނިކުފާނުގެ ވެރިކަމަށް 365 ދުވަސް ވެގެންދިޔައިރު، ސިޔާސީގޮތުން ހިފައި ހައްޔަރުކޮށް ބަންދުކުރެވުނު އެއްވެސް މީހަކު ނެތެވެ. މިއިން އަންގައިދެނީ އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވެފައިވާ ފަދައިން ބަދަލުހިފުމުގެ ރޫޙު ނުގެންގުޅުއްވާ ކަމާއި،ސިޔާސީގޮތުން މީހުން ހައްޔަރުކޮށް އަދަބު ދިނުމަކީ ކުރައްވާނެ ކަމެއް ނޫން ކަމެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އެމަނިކުފާނު ހުށަހެޅުއްވި ފުރަތަމަ ރިޔާސީ ބަޔާނުގައި ވެސް މިކަން ތަކުރާރުކުރައްވާފައި ވެއެވެ.
"ޤައުމަށް ހަމަޖެހުން އަންނަންޖެހޭ. އެ ރޮނގުން އަޅުގަނޑު ދެއްކި ވާހަކައާ އެއްގޮތަށް އަޅުގަނޑުގެ ބަހާއި ޢަމަލު ސީދާކުރާނަން. ނަމަވެސް، ޤާނޫނުގެ ވެރިކަން ކަށަވަރުކުރާނަން. ޢަދުލުވެރިކަމާއި އިންސާފު، ދައުލަތުގައި ޤާއިމުކުރުމަށް ދައުލަތުގެ އެންމެ މަތީ ވެރިޔާގެ ހައިސިއްޔަތުން އަދާކުރަންޖެހޭ ވާޖިބު އަދާކުރާނަން. ހަމައެއާއެކު، ޝަރުޢީ ދާއިރާއަށް އެއްވެސް ނުފޫޒެއް ނުފޯރުވާނަން. އެފަދަ ނުފޫޒެއް ސަރުކާރަށް ނިސްބަތްވާ އެއްވެސް ފަރާތަކުން ފޯރުވާކަން އެނގިއްޖެނަމަ، ވަގުތުން އެފަރާތަކާމެދު ފިޔަވަޅު އަޅާނަން. އާދެ، 17 ނޮވެންބަރު 2023ގެ ފަހުން ޝަރުޢީ ދާއިރާ ހިނގަމުން އެދަނީ، ސަރުކާރުގެ އެއްވެސް ނުފޫޒެއް ނެތިކަން އަޅުގަނޑު ސާބިތުކަމާއެކީ ދަންނަވަން." ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީސް މިއަހަރަށް ހުޅުވުމަށް ބޭއްވި ޖަލްސާގައި އިއްވެވި ރިޔާސީ ބަޔާނުގައި ރައީސް ވިދާޅުވިއެވެ.
ޝަރުޢީ ދާއިރާގައި މަސައްކަތް ކުރާ ގިނަ ބަޔަކު ދެކޭގޮތުގައި ޝަރުޢީ ދާއިރާގެ މިނިވަންކަމަށް އޮތް އެންމެ ބޮޑު ހުރަހަކީ ޖުޑީޝަލް ސަރވިސް ކޮމިޝަން (ޖޭއެސްސީ) އެކުލެވިގެންވާ ގޮތެވެ. ޤާނޫނުއަސާސީ ބުނާގޮތުން، ޢަދުލު އިންޞާފު ޤާއިމުކުރުމުގެ ބާރުގައި ހިމެނޭ ހަމަ ކޮންމެ މީހެއްގެ މައްޗަށް އެ ކޮމިޝަނުގެ އިޚްތިޞާޞް ހިނގާނެއެވެ. އެގޮތުން ފަނޑިޔާރުން ޢައްޔަންކުރުމާއި، ފަނޑިޔާރުންނާ ގުޅޭ ޝަކުވާތައް ބަލައި ފިޔަވަޅު އެޅުމާއި، މަޤާމުން ވަކިކުރަން ޖެހޭ މީހުން ވަކިކުރުމަށް މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅުން ފަދަ ބާރުތައް އެ ކޮމިޝަނަށް ލިބިގެންވެއެވެ. މިއީ ވަކި ފަރާތަކަށް ބުރަނުވާ، މުސްތަޤިއްލު މުއައްސަސާއެއްގެ ގޮތުގައި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ކަނޑައަޅާފައި އޮތް ނަމަވެސް ކޮމިޝަން އެކުލެވިގެންވާ ގޮތުން އެކަމަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ހުރަސްއެޅެއެވެ. އެއީ ޖޭއެސްސީގައި ހިމެނޭ 10 މެންބަރުންގެ ތެރެއިން 6 މެންބަރުންނަކީ ސިޔާސީ ބޭފުޅުން ނުވަތަ ސިޔާސީ ބޭފުޅުންގެ ކޮންޓްރޯލް އޮތް ބޭފުޅުންނަށް ވާތީއެވެ. އެހެންކަމުން ޖޭއެސްސީ ސިޔާސީ ނުފޫޒުން އެއްކިބާކުރުމުގެ ވާހަކައަކީ ނިމިގެންދިޔަ ދެ ސަރުކާރުންވެސް ވަރަށް ބާރަށް ދެއްކި ވާހަކައެކެވެ. ނަމަވެސް ވެރިކަން ނިމިގެންދިޔައީ ހުސްއަނގަތެޅުމުގައެވެ. އެއް ބަޔަކު ފަސް އަހަރު ނިންމައިލީ ޖޭއެސްސީ އެކުލެވިގެންވާ ގޮތް ބަދަލުކުރުމަށް ލަފާދޭނެ މުޝީރަކު ހޯދުމުގައެވެ. އަނެއް ބަޔަކު ދައުރު ނިމެމުން އަންނަނިކޮށް މަޖިލީހަށް ލީ ބިލުވެސް ފަހުވަގުތު އަނބުރާ ގެންދިޔައީއެވެ.
މާޒީގައި ޝަރުޢީ ދާއިރާއާމެދު އިހުމާލުވެފައި އޮތް ނަމަވެސް ރައީސް މުޢިއްޒުގެ ވެރިކަމުގައި ފެނިގެންދަނީ ތަފާތު މަންޒަރެކެވެ. މިގޮތުން ޖޭއެސްސީ އެކުލެވިގެންވާ ގޮތް ބަދަލުކުރުމަށް ޤާނޫނުއަސާސީއަށް އިޞްލާޙް ގެނައުމުގެ މަސައްކަތް ވެރިކަމުގެ ފުރަތަމަ އަހަރު ވަނީ ފައްޓަވާފައެވެ. އަންނަ އަހަރުގެ ފުރަތަމަ ދައުރަށް މިކަމާ ގުޅޭ ބިލު މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅޭނެ ކަމަށް ސަރުކާރުން ލަފާކުރެއެވެ. ޢަދުލު އިންޞާފުގެ ދާއިރާ އިޞްލާޙްކޮށް، ރައްޔިތުންނަށް އިންޞާފު ކަށަވަރުކޮށްދިނުމަށްޓަކައި ސަރުކާރުގެ ލެޖިސްލޭޓިވް އެޖެންޑާގައި މިނޫނަސް ގިނަ ބިލުތަކެއް ހިމެނި، އެ ބިލުތައް މަޖިލީހަށް ދަނީ ހުށަހަޅަމުންނެވެ. މިގޮތުން ބާ ކައުންސިލުގެ އެގްޒެކެޓިވް ކޮމިޓީންބަންޑާރަ ނައިބު އުނިކުރުމަށް ޤާނޫނީ ފަންނުގެ ޤާނޫނަށް ސަރުކާރުން ގެނައި އިޞްލާޙް ފާހަގަކުރެވެއެވެ. މިއީ ޝަރުޢީ ދާއިރާގެ މިނިވަންކަން ކަށަވަރުކޮށްދެއްވާނެ ކަމަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ވިދާޅުވާ ވިދާޅުވުމުގެ އިޚްލާޞްތެރިކަން ފެނިގެންދާ އެއް ފިޔަވަޅެވެ.
"ޝަރުޢީ ދާއިރާ މިނިވަންކޮށް، އެހެން ބަޔަކަށް ބަރޯސާނުވެ، އާދޭސްކުރަން ނުޖެހި، ސަލާންޖަހަން ނުޖެހި އުޅެވޭގޮތް ހެދުން އެއީ، ޙަޤީޤީ އިޚްލާޞްތެރި ވެރިކަންކުރާ މީހުން ކަންކުރާގޮތަކީ. އެގޮތަށް އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ އެކަން ދާތަން ފެންނާނެ." މިއަހަރުގެ ޖުމްހޫރީދުވަހުގެ ރަސްމީ ޖަލްސާގައި ރައީސް ޑރ. މުޙައްމަދު މުޢިއްޒު ވިދާޅުވިއެވެ.
މީގެ އިތުރަށް ޝަރުޢީ ދާއިރާއަށް ބޭނުންވާ ޖާގައާއި ވަސީލަތްތައް ތަނަވަސްކޮށްދިނުމަށް މީގެ ކުރީ ސަރުކާރުތަކުން ފަރުވާކުޑަކޮށްފައި އޮތް ނަމަވެސް ރައީސް ޑރ. މުޢިއްޒުގެ ސަރުކާރުން އެކަންކަމަށް ވެސް ވަރަށް ބޮޑު އިސްކަމެއް ދެއެވެ. މިގޮތުން ކްރިމިނަލް ކޯޓުގެ އިމާރާތް ހުޅުމާލެއަށް ބަދަލުކުރުމާއި، ސުޕީރިއާ ކޯޓު ކޮމްޕްލެކްސް އެޅުމާއި، ޝަރުޢީ ދާއިރާގެ މުވައްޒަފުންގެ މުސާރަ ބޮޑުކުރުން ފަދަ ކަންކަމަކީ މިހާރުވެސް އަމަލީ މަސައްކަތް ފެށިފައިވާ ކަންކަމެވެ. މިކަންކަމުން އަންގައިދެނީ އަދުގެ ރައީސް ވިދާޅުވެފައިވާ ފަދައިން 17 ނޮވެމްބަރު 2023ވީ ހުކުރު ދުވަހު ހަވީރު 5:03 އިން ފެށިގެން ޝަރުޢީ ދާއިރާއަށް ސަރުކާރުން ނުފޫޒު ފޯރުވުން ނިމި، އިންޞާފުގެ ފޮނިމީރުކަން ޙަޤީޤަތަކަށް ވަމުންދާ ކަމެވެ.
